Tarlac, Oktubre 5, 1899
Ako, isang babaeng may limitadong kakayahan, ay inatasan ng Samahan ng Red Cross upang iparating sa inyo, mga Kawal ng Pilipinas, ang kanilang papuri at taos-pusong pagkilala at pasasalamat sa inyong mga pagsisikap sa pagtatanggol ng ating Inang Bayan — ang Pilipinas — at sa pagpigil na ito ay maagaw mula sa atin.
Kami’y sumasaludo sa inyo nang may buong paggalang at walang hanggang pasasalamat sa inyong kusang-loob na pagtanggi sa anumang kabayaran mula sa ating pamahalaan sa panahong nasa panganib ang ating bayan, at sa pag-aalay ninyo ng inyong sariling mga ari-arian para sa kapakanan nito, bukod pa sa inyong kagustuhang ipaglaban ito — na sa gayo’y inilalagay ninyo sa panganib ang inyong mga buhay. Isang dakila at walang kapantay na halimbawa! Kapag ito ay aming pinagnilayan at sinukat ang lawak ng inyong sakripisyo, tila hindi namin kayang abutin o unawain ang kadakilaan ng inyong diwang makabayani.
Kung hindi lamang kahiya-hiya sa aming mga babae ang magsuot ng salawal at magbitbit ng riple, kami sana ay sasama sa inyo sa pakikibaka at mamamatay sa inyong piling. Sapagkat ano pa ang halaga ng aming buhay kung ito ay ilalagi lamang sa pagkaalipin?
Tila nahuhulaan na natin — pagtatangkaan ng mga Amerikano na lipulin ang lahing Pilipino sa katawa-tawang dahilan na ito raw ay upang maiwasan ang anumang pakikibaka sa hinaharap sa pagitan ng mga katutubo at ng mga Amerikano, upang sila ang mamuno sa buong bayan. Ang tinatawag na kasaysayan ng sibilisasyon ay may mga halimbawa ng ganitong pangyayari (at, kung hindi ako nagkakamali, sa mismong Amerika ay nangyari rin ito). Patunay sa aking binabanggit ay ang masamang pagtrato sa ating mga kababayan sa Maynila at sa mga bayang nasakop nila, sa kabila ng kanilang tinatawag na “patakaran ng pagkakaibigan.”
Sa ganitong kalagayan, tayo ba'y susuko? Kailanman ay hindi! Naniniwala ako na sa pagpapatuloy ng ating pakikibaka, makakamtan natin sa loob ng sampung taon ang kalayaan at kasarinlan ng Pilipinas — at hindi aabutin ng dalawampung taon gaya ng inakala ninyong una. Sapagkat totoo: walang sinuman sa mundong ito ang nais mamuhay sa ganitong kalagayan. Mas pipiliin pa nating mamatay kaysa mabuhay sa pagkaalipin, sapagkat tayo ay sinusupil nila sa bisa ng kanilang makapangyarihang sandata — hindi sa bisa ng kanilang karapatan, na siya namang ipinaglalaban natin.
Dahil dito, taos-puso akong nagpapasalamat sa inyo, mga Kawal ng Pilipinas. Ngunit sa kabilang banda, may kalakip na lungkot sa amin, mga kababaihan, ang aming kawalan ng kakayahang makapaglingkod nang tulad ninyo — sa marangal na pakikidigma para sa bayan — na hindi iniinda ang dami at kalidad ng sandata ng kaaway.
Kaya't buong puso naming ginagampanan ang tungkulin sa mga ospital, at handang tumulong sa abot ng aming makakaya. Kung sakaling maubos na ang mga tela, maluwag naming igugupit ang aming sariling kasuotan upang gawing benda sa mga sugatang kawal.
At huwag ninyong kalilimutan: ang Red Cross ay hindi kailanman magkukulang sa paglingap sa inyo, kahit kayo ay malasin na mahulog sa mga kamay ng mga imperyalista. Malaki ang sakripisyong kinakailangan, ngunit dahil dakila at hindi matutumbasan ang ating mga mithiin, handa rin tayong isakripisyo ang ating pinakamamahal na buhay at ari-arian.
Pahintulutan ninyo akong ihambing ang ating Inang Bayan, ang Pilipinas, sa isang magandang dalaga na may kayamanan — isang dalagang dahil sa taglay niyang kagandahan at yaman ay iniibig ng sinumang makakita sa kanya; ngunit kapag kanyang tinanggihan ang panliligaw ng isang binata, siya ay paninirang-puring pinagbibintangan nito.
Sa gayunding paraan, ang mga Amerikanong imperyalista, nang matanto nilang walang saysay ang kanilang panunuyo, ay nagpasiyang angkinin ang Pilipinas sa pamamagitan ng dahas, nililigalig siya ng kasinungalingan at pinaparatangan ng kahiya-hiyang mga bintang upang makamit ang kanilang layunin.
Ang mga paratang nila ay lubos na salungat sa isa’t isa. Sinasabi nilang ang mga Pilipino ay walang kakayahang magtatag ng sariling pamahalaan, ngunit sila rin ang unang kumilala at gumalang sa ating mga taong may talino, sapagkat sila mismo ang nagpilit sa ating mga kababayan na tumanggap ng mga katungkulan — mula sa pinakamataas hanggang sa pinakamababa — sa tinatawag nilang Kataas-taasang Hukuman. (Dapat din nating pasalamatan ang ating mga kababayang tumanggap ng ganoong tungkulin, sapagkat sa pamamagitan nila ay mapapatunayang may kakayahan tayo.)
Tila ba nais nilang pairalin ang isang masamang pamamalakad: kapag may Amerikanong nakagawa ng kasalanang nararapat parusahan laban sa isang Pilipino, wala ni alinman sa mga hukuman ng unang antas o ang Pangulo ng Kataas-taasang Hukuman ang may karapatang humatol sa kanya, ngunit sa mga pagkakataong sila ay may bintang laban sa atin, sila ay agad nagsusumite ng mabibigat na paratang sa mga nabanggit na tanggapan.
At tila pa nga, anumang naisin ng kanilang pinuno — si Heneral Otis — ay kailangang masunod. Anong klaseng batas iyan? Ngunit hindi na natin dapat bigyan ng halaga ang ganoong kalakaran, sapagkat ganyan nga ang kanilang pagtrato sa mga lahing iba sa kanila. Ang tanging dapat nating bigyang pansin ay sila’y humahadlang, gamit ang kanilang kapangyarihang militar, sa ating mga mithiin, at ayaw nilang pakinggan ang ating mga panawagan ukol sa karapatan.
Kaya’t kailangang mag-isip tayo ng pinakamabisang paraan upang ipagtanggol ang ating bayang Pilipinas — kahit pa sa pamamagitan ng patagong pagpatay sa kanila, paisa-isa, na sa kalaunan ay magbubunga ng kanilang pagkawasak, sapagkat kulang man tayo sa sandata, sagana naman tayo sa makatarungang layunin.
Kahit kami ay mga babae, maaari naming kayong tulungan sa pagsasagawa ng ganitong mga “dukot.” Halimbawa na lamang ay ang ginawa kamakailan ng isang kasapi ng samahang ito: Isang Amerikanong opisyal ang umiibig sa kanya, ngunit tinanggihan niya ito. Nagbanta ang opisyal. Dahil sa takot, nagkunwari ang dalagang tinanggap ito, at sabay nagtakda ng lugar kung saan sila magkikita. Ngunit bago pa makarating sa takdang tagpuan ang opisyal upang isakatuparan ang kanyang hangarin, siya ay nahuli ng ating mga “flying guerrilla.”
Hindi man ito isang malaking tagumpay, ngunit ito’y isa ring maliit na pinsalang naidulot sa mga imperyalista.
Magalang kong binabati ka, bansang Amerika, bantog sa kayamanan at sa matitibay na prinsipyo, isang huwaran na dapat tularan ng lahat. Kung tunay nga ang iyong dangal, bakit hinahayaan mong agawin ng iyong mga anak ang hindi kanila? Taos-puso kong sinasabi sa iyo na kami ay mahina sa pakikipaglaban dahil sa kakulangan ng armas, ngunit sa kabila nito, tungkulin naming ipagtanggol ang aming bayan, sapagkat bukod sa aming mga sagradong karapatan, ang Pilipinas ay aming pag-aari.
Hindi sana tayo nagkaalitan kung sinunod lamang ang kasunduan sa pagitan ng aming pinuno at ng iyong kinatawan, si Admiral Dewey, at ng kanyang mga kasamahan, na sa kanilang pagdating sa bayang ito ay nagbigay sa amin ng katiyakang kayo ay narito upang palayain ang Pilipinas mula sa pagkaalipin at upang ipagkaloob ang sariling pamahalaan, bukod pa sa inyong sinabing “Ang mga Amerikano at Pilipino ay magkapatid, ang mga Kastila ay masama.” Kaya’t tinulungan namin kayo, pinadali ang pagdaong ng inyong mga sundalo, na hindi ninyo ikinamatay ng kahit isang patak ng dugo, subalit para sa aming mga Pilipino ay napakalaking kapalit ang aming dugo.
At nang marami na kayong sundalo rito at malapit nang pagtibayin ang Kasunduan sa Paris doon sa Amerika, sa hindi inaasahang pagkakataon ay nagsimula kayong paputukan ang aming mga sundalo, na sa gulat ay nagsitakas, marami sa kanila ang namatay, at hindi nakaganti ng putok hangga’t hindi iniuutos ng pamahalaan, sapagkat mahigpit na ipinagbawal sa kanila na gumawa ng anumang aksyon. At ngayo’y ayon sa impormasyong naiparating sa Amerika, kami raw ang unang nagpaputok sa inyo; marahil dahil sa maling impormasyong ito, nanalo ang mga imperyalista sa popular na boto sa Kongreso.
Makatuwirang ipalagay na pinaniniwalaan ninyo ang mga maling balitang ito, sapagkat likas sa tao na bigyang-katwiran ang sariling gawain — at higit pa sa kasong ito kung saan ang inaasam ay bagong kayamanan. Ngunit dapat ninyong maunawaan na kung totoo man ang paratang, una, hindi na sana kami naghintay sa pagdating ng mga sundalong Amerikano, kundi inatake na namin kayo sa mga baryo ng Tambo at Maitubig, bago pa man kami umatras mula sa mga distrito ng Maynila; at pangalawa, hindi ganoon kabulag ang mga Pilipino upang isaksak ang punyal sa sarili nilang katawan, gaya ng pakikipaglaban sa inyo — sa inyo na kilala namin sa kayamanan at kagitingan.
Sa aking palagay, hindi ninyo nalalaman ang mga nabanggit kong katotohanan, na sa pagnanais ng maikling paglalahad ay hindi ko na lubos na nailahad dito, sapagkat kung nalalaman ninyo lamang, sana ay matagal nang natigil ang digmaan. Kayo ba, sambayanang Amerikano, ay papayag na ang mga Pilipino ay mapugutan at patayin upang matupad lamang ang layunin ng mga imperyalista, isang layunin na hindi namin kayang pigilan sapagkat, tulad ng nabanggit ko, kami ay nakikipaglaban para sa pagtatanggol sa aming bayan?
Kayo ba ay tumutupad sa inyong Konstitusyon, na iginagalang at hinahangaan ng buong mundo dahil sa karangalan ng mga prinsipyo nito? Hindi ko inaakalang lahat kayo ay bingi sa aming panawagan; naririyan ang Demokratikong Partido, sa pamumuno ni Bryan, na nagtataguyod at humihiling ng katarungan para sa amin sa pamamagitan ng pagbibigay ng aming kasarinlan. Alam namin na ang inyong bansa ay minsang naging kolonya ng Inglatera at tinulungan kayo ng Kagalang-galang na Kaharian ng Pransiya sa inyong pakikibaka para sa kalayaan.
Inaasahan ng sambayanang Pilipino na hindi ninyo kami bibiguin sa pagtulad sa ganitong ulirang gawain, sapagkat ito ay isang anyo ng hustisya. Bagama’t ako ay isang mahinang babae, masisiguro kong ang aking panalangin ay panalangin din ng sambayanang Pilipino. Totoo na may mga ilang autonomista, ngunit sila ay gumaganap ng ganoong papel dahil sa takot at upang mailigtas ang kanilang mga ari-arian. Bilang kapwa ko Pilipino, hindi ko karapatang husgahan ang kanilang kilos. Kayo na bumabasa ng sulating ito ang humatol sa kanila, at sabihin kung mayroon bang tao sa mundong ito na ayaw makamit ng kanyang bayan o bansa ang sariling kalayaan.
O sambayanang Amerikano! Kung sakaling hindi makarating sa inyo ang aking panalangin at ito’y mapigil ng mga imperyalista, kami, sa anumang pagkakataon, ay handang tiisin ang lahat ng uri ng pagdurusa.
At kayo, mga kawal, mga tagapagtanggol ng Pilipinas! Kung sino man sa inyo ang may balak o panukala na makatutulong sa ikalalakas ng ating bayan, muli ko kayong pinakikiusapan na ito’y ilahad upang tayong lahat ay makatulong sa pagsasakatuparan nito, at nang sa gayon ay makamtan natin ang kasarinlan na siyang tunay na kapayapaan.
(Nilagdaan)
HILARIA RO. REYES DE AGUINALDO
Pangulo, Samahang Makataong Red Cross ng Pilipinas
<><><>-o-O-o-<><><>
No comments:
Post a Comment